Każdy jest w pewnym sensie archwistą. Przedsiębiorstwa oraz instytucje
publiczne muszą przechowywać dane gromadzone na przestrzeni wielu lat,
domy mediowe muszą magazynować zdjęcia i filmy, z których następnie
korzystają, muzea powinny archiwizować różnorakie treści, z myślą o
kolejnych pokoleniach, natomiast praktycznie każdy z nas posiada duży,
osobisty zbiór treści multimedialnych, zapisanych na dysku twardym
komputera.
Uważa się, że treści cyfrowe są pod wieloma względami znacznie
bardziej bezpieczne i trwałe, niż materiały zapisane w sposób analogowy:
zdjęcie cyfrowe, zapisane na twardym dysku, nie ulega degradacji wraz z
upływem czasu, jak ma to miejsce w przypadku odbitek przechowywanych na
strychu. Nie oznacza to jednak, że materiały cyfrowe nie mogą ulec
uszkodzeniu, zostać nieumyślnie zmodyfikowane, czy też utracone.
"Chociaż dobrze rozumiemy procesy chemiczne powodujące "starzenie
się" materiałów analogowych, w przypadku materiałów cyfrowych sytuacja
jest zgoła odmienna", zauważa Daniel Teruggi, kompozytor, badacz, oraz
dyrektor naukowy w dyrektoriacie EXPERT, będącym częścią francuskiego,
Narodowego Instytutu Audiowizualnego ('Institut National Audiovisuel'),
który jest odpowiedzialny za kształcenie, szkolenia oraz prace badawcze w
dziedzinie rozwiązań audiowizualnych i multimedialnych.
Ponieważ treści cyfrowe to tak naprawdę sekwencje liczb, nawet
najmniejsza zmiana w obrębie pojedynczej cyfry może mieć drastyczny
wpływ zarówno na jakość, jak i na dostępność danego materiału. Powyższe
zmiany mogą nastąpić z różnych przyczyn: tak zwanego "przekłamania
bitów" ('bit rot'), wynikającego z utraty niektórych właściwości
magnetycznych dysku twardego, zmiany oprogramowania lub zmiany
sprzętowej, czy też nieumyślnej modyfikacji dokonanej przez osobę
korzystającą z danego materiału.
"Innym istotnym czynnikiem jest kompresja. Przykładowo, problemy
podczas kompresji pliku o rozmiarze 20 megabajtów do 2 megabajtów, czy
też podczas próby uzyskania dostępu do tego pliku lub podczas próby
przemieszczenia go, mogą mieć bardzo poważne konsekwencje", twierdzi dr
Teruggi. "Istniejące procesy archiwizacji cyfrowej są w dużym stopniu
niedoskonałe".
Dr Teruggi, wraz z zespołem wywodzącym się z 14 organizacji
zlokalizowanych w sześciu krajach, stawiał czoła powyższym wyzwaniom w
kontekście projektu
PRESTOPRIME
. Ta czteroletnia inicjatywa została wsparta przez Komisję Europejską
kwotą 8 milionów euro, a konsorcjum projektowe obejmuje pełną gamę
użytkowników archiwów cyfrowych oraz osób zajmujących się pracą naukową w
kontekście treści multimedialnych, w tym muzea, nadawców,
przedsiębiorstwa technologiczne, instytuty badawczo-rozwojowe oraz
uniwersytety.
Powyższe podmioty stworzyły wspólnymi siłami zestaw innowacyjnych
narzędzi o otwartym kodzie źródłowym, pomagających archiwizatorom
dowolnego rozmiaru zarządzać przetwarzanymi przez siebie treściami,
monitorować je, analizować zagrożenia stojące na drodze do
długoterminowej konserwacji, a także weryfikować i zapewniać
integralność danych, umożliwiając jednocześnie archiwizatorom
dokładniejsze szacowanie kosztów czasowych i finansowych.
"W dobie cyfrowej archiwizacja nie może być procesem pasywnym -
wymaga aktywnego podejścia". Zarchiwizowane treści należy analizować,
monitorować oraz regularnie sprawdzać, w celu zagwarantowania ich
integralności i długoterminowej ochrony", tłumaczy dr Teruggi,
koordynator projektu PRESTOPRIME.
Etykietowanie treści cyfrowych
Podejście obrane przez uczestników inicjatywy PRESTOPRIME przypomina
nieco współczesne systemy rejestrowania i śledzenia, wykorzystywane do
monitorowania żywności podczas jej magazynowania i transportu, zwanych
niekiedy systemami śledzenia "od farmy do wózka widłowego"
('farm-to-fork'). Powyższe rozwiązanie pomaga archiwizatorom w sposób
automatyczny uzyskiwać informacje na temat tego gdzie przechowywane są
treści cyfrowe oraz w jakim są stanie.
"Chociaż nasze rozwiązanie z pewnością przypomina systemy
monitorowania żywności, musimy stawiać czoła dodatkowej złożoności.
Zepsuta żywność wydziela specyficzny zapach. W przypadku archiwów
cyfrowych nie ma prostych sposób stwierdzenia, że coś poszło nie tak,
często przez długi czas, niekiedy wręcz długo po tym, gdy można było
odpowiednio zareagować", zauważa koordynator projektu PRESTOPRIME.
Narzędzia opracowane w ramach projektu umożliwiają automatyczne
sprawdzanie zarchiwizowanych treści, pomagając jednocześnie
archiwizatorom szacować zagrożenia związane z przenoszeniem lub
modyfikowaniem materiałów, np. podczas modernizacji systemów
komputerowych lub systemów magazynowania danych.
"W dobie cyfrowej nic nie jest statyczne. Systemy oraz urządzenia
magazynujące zmieniają się co kilka lat, a każda zmiana stanowi
zagrożenie dla integralności zarchiwizowanych treści", podkreśla dr
Teruggi.
Zespół projektowy skupił się nie tylko na archiwizowanych treściach,
ale także na powiązanych z nimi metadanych, które opisują na przykład
czas i miejsce wykonania fotografii, jej autora oraz jej treść.
Uczestnicy inicjatywy PRESTOPRIME stworzyli narzędzia ułatwiające
dołączanie metadanych do treści, które nie zawierają tego rodzaju
informacji, a także integrować różne zbiory metadanych dotyczące tego
samego materiału - proces ten określa się jako "mapowanie metadanych".
"Metadane pełnią bardzo ważną role w kontekście archiwizowanych
treści. Można je postrzegać przez analogię do pudeł pełnych zdjęć,
przechowywanych na strychu. Chociaż my wiemy, kto znajduje się na
zdjęciach oraz kiedy i gdzie zostały zrobione, to nasze wnuki, gdy
odnajdą powyższe zbiory, prawdopodobnie nie będą posiadać tej wiedzy.
Metadane opisujące treści cyfrowe pozwalają przechowywać tego rodzaju
informacje, jednocześnie znacznie ułatwiając zarządzanie treściami oraz
organizowanie ich", twierdzi dr Teruggi.
Większość narzędzi opracowanych przez uczestników inicjatywy
PRESTOPRIME jest obecnie dostępna w formie oprogramowania o otwartym
kodzie źródłowym - dowolna osoba może je pobrać i korzystać z nich.
Narzędzia te stanowią ponadto kluczowy aspekt prac organizacji
PrestoCentre, utworzonej przez partnerów projektu, a obecnie obejmującej
szereg innych organizacji zaangażowanych w prace badawcze oraz w
opracowywanie rozwiązań w dziedzinie archiwizacji cyfrowej. Członkowie
stowarzyszenia PrestoCentre organizują konferencje oraz warsztaty,
których celem wspieranie różnorakich organizacji, począwszy od
niewielkich, lokalnych muzeów, aż po międzynarodowe domy mediowe, w
zakresie usprawniania stosowanych przez nie procesów archiwizacji
cyfrowej. Co więcej organizacja PrestoCentre wnosi znaczący wkład na
rzecz międzynarodowych działań standaryzacyjnych.
"Informacje zwrotne na temat powyższych narzędzi, które uzyskaliśmy
od członków konsorcjum PrestoCentre, były bardzo pozytywne. Co więcej,
jeden z partnerów projektu, firma Ex Libris, pracujący zwykle z
archiwami bibliotecznymi, zaczął korzystać z narzędzi w kontekście
komercyjnym, planując poszerzenie swej oferty o rozwiązania z dziedziny
audiowizualnej", zauważa koordynator projektu.
Od tego czasu partnerzy zaangażowani w inicjatywę PRESTOPRIME
rozpoczęli prace nad projektem o nazwie "Europejskie technologie na
rzecz ochrony cyfrowych treści audiowizualnych" ('European Technology
for Digital Audiovisual Media Preservation',
PRESTO4U), również wspieranej przez Komisję Europejską, której celem jest przeanalizowanie potrzeb różnorakich grup użytkowników.
"W przyszłości pragniemy stworzyć narzędzia przeznaczone dla
pojedynczych osób, pozwalające odbiorcom domowym lepiej zarządzać
zdjęciami, filmami i innymi treściami oraz chronić je", mówi dr Teruggi.
Projekt PRESTOPRIME uzyskał wsparcie finansowe w ramach Siódmego Programu Ramowego Unii Europejskiej (7PR).
Odnośniki do projektów na stronie CORDIS:
-
informacje na temat 7PR w bazie danych CORDIS-
informacje na temat projektu PRESTOPRIME w bazie danych CORDIS-
informacje na temat projektu PRESTO4U w bazie danych CORDIS
Odnośnik do strony internetowej projektu:
-
strona internetowa projektu PRESTOPRIME-
strona internetowa projektu PRESTO4U-
"PrestoCentre":
europejskie centrum kompetencji w dziedzinie ochrony dziedzictwa
audio-wizualnego - 'PrestoCentre': the European competence-centre for
safeguarding audio-visual heritage)
Pozostałe odnośniki:
-
strona internetowa Agendy Cyfrowej Komisji Europejskiej
poleca:
