Tkaniny nie zachowują się w dobrym stanie na przestrzeni tysiącleci, z kilkoma godnymi uwagi wyjątkami w postaci rzadko odkrywanych części garderoby. Niewielkie kawałki znalezione wraz z metalami wybijającymi mikroorganizmy mogą zapewnić wgląd w przemieszczanie się, handel i kulturę ludności. Sole metali tworzą odlewy na włóknach, zabezpieczając ich mikrostrukturę i umożliwiając tym sposobem ich analizę i badania porównawcze.
Dzięki skrupulatnemu wykorzystaniu mikroskopii cyfrowej i skaningowej mikroskopii elektronowej, wysokosprawnej chromatografii cieczowej i innych zaawansowanych metod, partnerzy finansowanego ze środków UE projektu PROCON ustalili cechy strukturalne surowca, takie jak splot, grubość nici i liczbę wątków oraz inne parametry.
Ustalenia i wyciągnięte na ich podstawie wnioski zostały zaprezentowane w opublikowanym niedawno artykule pt.
Tracing textile cultures of Italy and Greece in the early first millennium BC. Dr Margarita Gleba, autorka raportu z badań i badaczka z McDonald Institute for Archaeological Research przy Uniwersytecie Cambridge, oświadczyła, że istnieją przytłaczające dowody na częste kontakty między Włochami a Grecją w pierwszej połowie pierwszego tysiąclecia p.n.e., ale tradycje włókiennicze każdej z kultur były całkowicie odmienne.
Wyniki jej badań wskazują, że ludność w obydwu regionach postanowiła ubierać się w określony sposób, być może w nawiązaniu do tradycji, która już okrzepła w epoce brązu. To sprzeczne z naszym wcześniejszym założeniem, że Włochy i Grecja miały podobne tradycje technologiczne i estetyczne produkcji materiałów włókienniczych w pierwszym tysiącleciu p.n.e.
Co starożytna tkanina może nam powiedzieć na temat ludzi, którzy ją uprzędli i nosili?
Aktywność gospodarcza związana z działalnością rolniczą oraz produkcją przedmiotów metalowych i ceramicznych, a także ich powiązania z urbanizacją Włoch i Grecji w epoce żelaza od dawna cieszą się zainteresowaniem naukowców. Niemniej badania nie objęły bardziej efemerycznego towaru, jakim jest tkanina, oraz światła, jakie rzuca na wytwarzanie dobrobytu i utrzymanie. W ramach projektu wzięto pod uwagę znaczenie wytwarzania i konsumpcji materiałów włókienniczych w rozwoju miast-państw (jako ubrań, insygniów elit oraz obiektów handlu i wymiany).
Partnerzy projektu PROCON analizowali osnowę, wątek, średnicę nici, kierunek skrętu nici, rodzaj splotu lub wiązania, liczbę wątków wskazującą na jakość tkaniny, jej krawędzie i materiał włókien. Badane materiały włókiennicze – 192 z Włoch i 107 z Grecji – pochodziły głównie z miejsc pochówku, a jedynie kilka fragmentów wykopano z terenów osad. Odrębną grupę stanowiły tkaniny, które znaleziono zamarznięte we włoskich Alpach. To oznacza, że służyły na przykład jako ubrania lub okrycia, a nie żagle bądź wyposażenie wnętrz.
Kolor zmineralizowanych tkanin jest nieznany, ale analiza barwników niektórych z organicznie zachowanych znalezisk wskazuje na zastosowanie wyszukanych metod barwienia i zróżnicowane źródła roślinne, np. marzana barwierska do pozyskiwania koloru czerwonego, urzet barwierski – niebieskiego i całej gamy barwników żółtych oraz rozkolce – do koloru fioletowego. W artykule wyjaśniono, że tkaniny były najprawdopodobniej przyozdabiane różnymi koralikami i zapinkami, wykorzystywane jako aplikacje na cennych materiałach, takich jak brąz, złoto, bursztyn, szkło i fajans, których setki, a nawet tysiące znaleziono w bogatych grobowcach z epoki żelaza na terenie Włoch. Niewielkie kopulaste zapinki z brązu są szczególnie rozpowszechnione na bardzo rozległym geograficznie obszarze.
Analiza wykazała podobieństwa z próbkami greckimi, tkanymi zgodnie z technikami stosowanymi na Bliskim Wschodzie, a nie w Europie Środkowej, odzwierciedlając bliskie powiązanie między tymi obszarami. Ustalono, że jeden z rodzajów tkaniny rozprzestrzeniał się w kierunku zachodnim we wczesnym okresie pierwszego tysiąclecia. Z drugiej strony w regionie środkowego Adriatyku we Włoszech przewaga innego rodzaju splotu wydaje się być zgodna z ogólnie przyjętymi adriatyckimi i bałkańskimi trendami w lokalnej kulturze materialnej.
Projekt PROCON (PROduction and CONsumption: Textile Economy and Urbanisation in Mediterranean Europe 1000-500 BCE) ma na celu zbadanie roli materiałów włókienniczych w urbanizacji i powstawaniu państw w Europie rejonu Morza Śródziemnego (Grecja, Włochy, Hiszpania) od 1000 do 500 r. p.n.e. oraz wykazanie, że produkcja i użytkowanie tkanin stanowiły znaczącą siłę napędową gospodarki, a także pod względem tworzenia i percepcji bogactwa.
Więcej informacji:
strona projektu w serwisie CORDIS
poleca:
